دندان‌ها به دلایل مختلفی در طول عمر انسان دچار شکستگی، پوسیدگی و آسیب‌دیدگی می‌شوند. با مراقبت صحیح از دندان‌ها می‌توان تا حدود زیادی جلوی خراب شدن و پوسیدگی دندان را گرفت. با این حال هر ساله تعداد زیادی از مردم برای رفع مشکلات دهان و دندان به دندان‌پزشکان مراجعه می‌کنند. بسیاری از آن‌ها پس از درمان مشکلات دندانشان ممکن است بخشی از دندان خود را از دست بدهند به همین دلیل دندان‌پزشک از روکش دندان که نوعی پروتز است استفاده می‌کند.
روکش‌های دندان مانند یک قاب هستند که روی بخش‌های باقی‌مانده دندان بیمار چسبانده می‌شوند. با این کار می‌توان تا حدود زیادی زیبایی و البته کارایی دندان را حفظ کرد.
انواع روکش دندان
به طور کلی انواع روکش دندان را بر اساس متریال استفاده شده برای ساخت‌شان می‌توان به چند دسته تقسیم‌بندی کرد.
روکش‌های دندان استیل
این نوع روکش دندان به صورت پیش‌ساخته تولید می‌شود و به طور موقت مورد استفاده قرار می‌گیرد. روکش‌های استیل کاملاً موقتی بوده و از آن برای حفاظت از دندان در طول دوره درمان استفاده می‌شود. اکثر دندان‌پزشکان از روکش‌های استیل برای کودکان استفاده می‌کنند. این نوع روکش‌ها به خوبی دندان را می‌پوشانند و مانع از افزایش پوسیدگی می‌شوند.
زمانی که دندان‌های شیری کودکان به سمت بیرون حرکت می‌کند و می‌افتد، روکش استیل نیز به همراه دندان خارج می‌شود. دلیل استفاده از این نوع روکش برای کودکان خردسال، عدم نیاز به مراقبت‌های خاص و ویزیت‌های مکرر است. همچنین قیمت این نوع روکش‌ها نیز بسیار پایین‌تر است و می‌تواند بهترین انتخاب برای کودکانی باشد که دندان‌های شیری‌شان دچار مشکل شده‌اند.
روکش‌های دندان فلزی
از آلیاژهای مختلفی مانند پلاتین، نیکل-کروم و کبالت-کروم برای ساخت روکش‌های تمام فلزی استفاده می‌شود. این نوع روکش‌های دندان مقاومت بسیار بالایی دارند و تا مدت‌ها کارایی بسیار خوبی از خود نشان می‌دهند. به جرئت می‌توان گفت که روکش دندان تمام فلزی به هیچ وجه دچار ترک‌خوردگی یا آسیب دیگی نمی‌شود و تا پایان عمر سالم در جای خود باقی می‌ماند. با این حال امروزه به دلیل ظاهر غیرطبیعی و قیمت بالا به ندرت از این نوع روکش‌ها استفاده می‌شود.
روکش دندان سرامیک- فلز
روکش‌های سرامیک- فلز (Porcelain Fused to Metal) نوع دیگری از روکش‌های دندان هستند که بدنه‌ای فلزی دارند اما با لعابی از سرامیک پوشانده شده‌اند. این نوع روکش‌های دندانی به صورت سفارشی و مطابق با رنگ دندان‌های دیگر بیمار ساخته می‌شوند به همین دلیل ظاهری بسیار طبیعی دارند. تنها نقطه ضعف این نوع روکش‌ها، افزایش احتمال ساییدگی دندان روبه‌رویی در فک بالا یا پایین است. همچنین میزان استحکام این نوع روکش نسبت به دو نوع قبلی کمتر بوده و ممکن است دچار آسیب و ترک‌خوردگی شود.
روکش‌های تمام رزین
ارزان‌ترین نوع روکش دندان است که نقطه ضعف‌های زیادی دارد. استحکام پایین این نوع روکش‌ها احتمال شکستگی و ترک‌خوردگی را افزایش می‌دهد. با این حال به دلیل قیمت کمی که دارند می‌توانند انتخاب خوبی به عنوان روکش موقت باشند. بسیاری از دندان‌پزشکان روکش‌های فلز- سرامیک را به این نوع روکش‌ها ترجیح می‌دهند.
روکش دندان تمام سرامیک
روکش‌هایی که به طور کامل از سرامیک یا پرسلن ساخته می‌شوند بیشتر از هر نوع روکش دندان دیگری شبیه به دندان‌های طبیعی هستند. این نوع روکش‌ها حساسیتی ایجاد نمی‌کنند به همین دلیل انتخاب بسیار خوبی برای افرادی هستند که ممکن است با روکش‌های فلزی حساسیت نشان بدهند. از روکش‌های پرسلن بیشتر برای روکش کردن دندان‌های جلو استفاده می‌شود زیرا بیشتر از دندان‌های دیگر در معرض دید قرار دارند.
روکش زیرکونیا
این نوع روکش دندان از نظر ظاهری شبیه به روکش تمام سرامیک است با این تفاوت که توسط فریم‌های زیرکونیومی تقویت شده‌اند. تفاوت اصلی این نوع روکش با نوع فلز – سرامیک، در جنس فلز استفاده شده برای ساخت روکش است. فلز مرکزی این نوع روکش از جنس زیرکونیوم است. از روکش زیرکونیا به دلیل ظاهر بسیار مطلوبی که دارد برای دندان‌های جلو استفاده می‌شود.
روکش موقت دندان چیست؟
اگر تا به حال برای پر کردن و روکش کردن دندان‌هایتان به دندان‌پزشک مراجعه کرده باشید؛ احتمالاً روکش‌های موقت را در داخل دهانتان دیده‌اید. این نوع روکش‌ها در داخل مطب ساخته شده و تفاوت بسیار زیادی با روکش‌های دندانی دارند که در لابراتوارهای مخصوص ساخته می‌شوند. دندان‌پزشکان تا زمان آماده شدن روکش‌های اصلی از روکش‌های موقت برای ترمیم دندان استفاده می‌کنند. روکش‌های موقت معمولاً از موادی شبیه به اکریلیک یا استیل ضدزنگ ساخته می‌شوند.
عمر روکش دندان چقدر است؟
عمر روکش دندان به طور متوسط بین 5 تا 15 سال است. با این حال اگر بهداشت دهان و دندان‌هایتان را رعایت کنید، این مقدار می‌تواند افزایش پیدا کند. مواردی از قبیل جویدن غذاهای سفت، شکستن مواد غذایی سفت مانند آجیل با دندان و… می‌تواند طول عمر روکش‌های دندان را کاهش دهد. دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند برای افزایش طول عمر روکش‌های دندان بهتر است از مسواک نرم استفاده کرده و تا حد ممکن پس از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های رنگی مانند چای و قهوه دندان‌های خود را با مسواک تمیز کنید.
مراحل روکش کردن دندان
در ابتدا برای روکش کردن باید دندان آسیب‌دیده را آماده کرد. این کار با تراشیدن دندان انجام می‌شود. در واقع دندان‌پزشک برای اینکه فضای کافی برای قرار دادن روکش دندان در اختیار داشته باشد، مجبور است بخش‌هایی از دندان را بتراشد. علاوه بر این بخش‌های پوسیده دندان نیز باید تراش بخورند. پس از اتمام این مرحله نوبت به مرحله قالب‌گیری می‌رسد.
معمولاً قالب‌گیری به شیوه سنتی و با قرار دادن موادی روی دندان انجام می‌شود. این مواد شکل و فرم دندان را به خود می‌گیرند و ابعاد و اندازه روکش را مشخص می‌کنند. برخی از دندان‌پزشکان نیز قالب‌گیری را با استفاده از روش‌های دیجیتال انجام می‌دهند. برای این کار دوربینی وارد دهان شده و دندان‌ها را اسکن می‌کند؛ سپس با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص، قالب نهایی به شکل کامپیوتری ساخته شده و به لابراتوارهای دندان‌سازی داده می‌شود.
ساخت روکش به طور میانگین حدود دو هفته زمان نمی‌برد تا آن موقع از روکش موقت برای پوشاندن دندان استفاده خواهد شد. روکش‌های موقت از جنس پلاستیک یا فلز هستند. پس از آماده شدن روکش اصلی، روکش موقتی توسط دندان‌پزشک از روی دندان برداشته می‌شود روکش اصلی در جای خود قرار می‌گیرد. روکش با استفاده از موادی چسبنده بر روی بقایای دندان اصلی چسبانده می‌شود.
نحوه نصب روکش دندان به چه صورت است؟
پس از بی‌حسی دندان، روکش موقت از روی دندان برداشته می‌شود. دندان‌پزشک بقایای روکش موقت را به طور کامل از روی دندان بیمار پاک می‌کند. بعد از رضایت بیمار و دندان‌پزشک از فرم و رنگ روکش، دندان‌پزشک روکش را به کمک ماده‌ای چسبنده بر روی دندان قرار داده و در جای خود فیکس می‌کند. در انتها باقی‌مانده چسب که از دندان بیرون زده شده به کمک ابزار مخصوص از دهان بیمار پاک می‌شود.
مدت زمان روکش کردن دندان چند روز است؟
ابتدا باید مراحل عصب‌کشی و پر کردن دندان به اتمام برسد. پس از انجام این مراحل، دندان‌پزشک قالب‌گیری را انجام می‌دهد. حدود دو هفته زمان لازم است تا روکش در آزمایشگاه ساخته شود. در جلسه دوم در صورتی که روکش ایرادی نداشته باشد، بر روی دندان بیمار چسبانده خواهد شد.
مراحل قالب‌گیری دندان برای روکش
قالب‌گیری روکش‌های دندان به دو روش سنتی و اسکن دیجیتالی انجام می‌شود.
قالب‌گیری روکش به روش سنتی
این روش یکی از متداول‌ترین روش‌های قالب‌گیری روکش‌های دندان است که مراحل مختلفی دارد. پس از آماده شدن دندان برای روکش کردن، دندان‌پزشک به خوبی دندان بیمار را شستشو داده و خشک می‌کند زیرا دندان برای قالب‌گیری باید تمیز و بدون آلودگی باشد. پس از آن یک نوار بین لثه و دندان قرار داده می‌شود. وظیفه این نوار حفظ فاصله لثه با دندان است.
بعد از انجام این مرحله یک ماده مخصوص و سبک بر روی دندان‌ها گذاشته می‌شود. این ماده به سرعت شکل دندان را به خود می‌گیرد. در مرحله بعدی یک سینی از ماده مخصوص در داخل دهان قرار می‌گیرد. بیمار در این مرحله باید دهان خود را ببندد و فشار دهید تا قالب‌گیری انجام شود. این مواد به همراه مواد سبک به هم می‌چسبند و در جای خود محکم می‌شوند. اکنون قالب آماده شده و برای ساخت روکش دندان به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
قالب‌گیری روکش با اسکن دیجیتالی
یکی از جدیدترین روش‌های قالب‌گیری دندان‌ها برای ساخت روکش، استفاده از دستگاه اسکن دیجیتالی است. در این روش از هیچ ماده‌ای برای قالب‌گیری استفاده نخواهد شد. تصویر دندان به کمک دستگاه اسکن می‌شود و سپس با استفاده نرم‌افزارهای مخصوص قالب دندان به شکل دیجیتالی طراحی شده و برای ساخت روکش دندان به آزمایشگاه‌های مخصوص فرستاده می‌شود. این روش قالب‌گیری بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر است.
آيا روکش دندان همان کامپوزیت است؟
روکش‌های دندان تفاوت زیادی با کامپوزیت دندان دارند. کامپوزیت‌ها و لمینت‌ها برای اصلاح طرح لبخند و زیباتر شدن دندان‌هایی که دچار لب‌پریدگی یا تغییر رنگ شده‌اند کاربرد دارند و نمی‌توانند جایگزینی برای روکش‌های دندان باشند.
روکش دندان زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دندان عصب‌کشی و پر شده باشد و دندان‌پزشک بخواهد برای حفظ ساختار دندان و جلوگیری از شکستن آن از یک راه‌حل دائمی استفاده کند. همان‌طور که می‌دانید دندان‌پزشکان برای پر کردن دندان مجبورند آن را بتراشند. این کار باعث ضعیف شدن ساختمان دندان می‌شود؛ بنابراین اگر از روکش‌های دندان استفاده نکنید احتمال دارد که قسمت‌های پر شده بشکنند و از بین بروند.
پوسیدگی زیر روکش دندان چطور اتفاق می‌افتد؟
با اینکه دندان‌پزشک قبل از گذاشتن روکش دندان تمام بخش‌های پوسیده را از بین می‌برد و می‌تراشد؛ اما باز هم امکان پوسیدگی بخش‌های باقی‌مانده وجود دارد. روکش روی خط لثه قرار می‌گیرد. اگر بیمار پس از روکش کردن دندانش به نظافت دهان و دندان اهمیت ندهد و از نخ دندان و مسواک استفاده نکند، احتمال به وجود آمدن پوسیدگی دندان وجود دارد.
علت درد و حساسیت دندان پس از روکش کردن چیست؟
ممکن است بیمار پس از گذاشتن روکش احساس درد داشته باشد. بروز چنین اتفاقی چندین دلیل می‌تواند داشته باشد. شایع‌ترین علت درد مربوط به دوره نقاهت پس از گذاشتن روکش است. در چنین حالتی با چند روز صبر کردن درد از بین می‌رود. اگر درد بیش از دو هفته طول بکشد باید موارد دیگری توسط دندان‌پزشک بررسی شود.
برای مثال ممکن است به خاطر بزرگ بودن روکش دندان به لثه فشار وارد شود و یا قرار نگرفتن صحیح روکش بر روی دندان عامل ایجاد درد و ناراحتی باشد. پوسیدگی دندان زیر روکش و یا عصب‌کشی دندان نادرست از دیگر دلایل بروز درد و حساسیت پس از گذاشتن روکش به شمار می‌روند.
چه زمانی باید دندان را روکش کنیم؟
مهم‌ترین کاربرد روکش، تقویت دندان‌های ضعیفی است که احتمال شکسته شدن آن‌ها وجود دارد. با این حال برای زیبایی نیز می‌توان از روکش‌های دندان استفاده کرد. به طور کلی در موارد زیر دندان‌پزشک به بیمارش توصیه می‌کند که روکش کردن دندان می‌تواند برای او مفید باشد.
· بعد از انجام عصب‌کشی دندان: آخرین مرحله بعد از درمان ریشه و ترمیم دندان، قرار دادن روکش بر روی دندان است. روکش می‌تواند مانع از بروز آسیب‌های دیگر به دندان در آينده شود.
· زیبایی دندان: افرادی که از فرم دندان‌های خود به دلایل مختلفی ناراضی هستند. برای مثال دندان‌های کج با فرم نامطلوب دارند نیز می‌توانند از روکش دندان برای زیباتر شدن دندان‌هایشان استفاده کنند.
· ترمیم دندان‌های شکسته یا آسیب‌دیده: اگر یک یا چند دندانتان دچار شکستگی شده و یا ترک خورده است می‌توانید از روکش‌های دندان برای ترمیم آن‌ها استفاده کنید.
· بهبود ظاهر دندان‌هایی که تغییر رنگ داده‌اند: افراد سیگاری و یا کسانی که به بهداشت دهان اهمیت نمی‌دهند ممکن است دندان‌هایشان دچار تغییر رنگ شده باشد. دندان‌هایی که دارای لکه‌های سفید هستند و انجام روش‌های دیگر بر روی آن‌ها بی‌نتیجه بوده است نیز می‌توانند از روکش برای بهبود ظاهر دندان‌هایشان استفاده کنند.
· پر کردن فاصله دندان‌ها: وجود فاصله میان دندان‌ها باعث پوسیدگی دندان‌های سالم می‌شود. اگر چنین مشکلی دارید می‌توانید از روکش‌های دندان برای پر کردن فاصله دندان‌هایتان استفاده کنید.
· کودکانی که دندان‌های شیری پوسیده دارند: برای کودکانی که دندان‌های شیری آن‌ها دچار پوسیدگی شده است می‌توان از روکش‌های دندان برای جلوگیری از آسیب بیشتر دندان تا زمان افتادنش و رویش دندان دائمی استفاده کرد.
· ایمپلنت دندان: ایمپلنت دندان شامل پیچ ایمپلنت، اباتمنت و روکش دندان است. برای افرادی که کاندیدای ایمپلنت دندان هستند باید روکشی از جنس سرامیک یا چینی ساخته شده و سپس روی اباتمنت قرار بگیرد.
با روکش دندان زیبایی را به دندان‌هایتان بازگردانید.
روکش‌های دندان جنس‌های مختلفی دارند. برخی از آن‌ها به صورت موقتی استفاده می‌شوند و برخی دیگر یک راه‌حل دائمی برای بهبود وضعیت دندان‌های آسیب‌دیده هستند. انتخاب نوع روکش و قالب‌گیری آن بر عهده پزشک است. با این حال اگر از ظاهر دندان‌هایتان ناراضی هستید و می‌خواهید لبخندی زیباتر داشته باشید؛ روکش دندان می‌تواند به شما برای رسیدن به این هدف کمک کند.
